W przypadku otrzymania spadku ważne jest zrozumienie zasad dziedziczenia długów zgodnie z polskim prawem. Istnieją podstawowe zasady dotyczące przejmowania zobowiązań finansowych po zmarłym, które regulują, kto spłaca długi po śmierci dłużnika w zależności od stopnia pokrewieństwa oraz chęci przejęcia majątku wraz z dobrodziejstwem inwentarza.
Długi po śmierci dłużnika spłacają spadkobiercy
Według polskiego prawa w sytuacji, gdy spadkobierca lub spadkobiercy nie zgłoszą swojego zamiaru przejęcia wszystkich zobowiązań, zostaną oni obarczeni długami odpowiadającymi wartości odziedziczonego mienia. Prawnie jest to nazywane „dobrojdziejstwem inwentarza”. Bez uzyskania cennych rzeczy nie muszą w ogóle regulować zobowiązań zmarłego dłużnika w stosunku do wierzycieli. Jeśli jednak w składzie spadku znajdują się np. nieruchomość albo duża suma gotówki, spadkobiercy muszą spłacić długi będące ich równowartością.
Jaka jest do tego podstawa prawna? Zgodnie z art. 922 par. 2 Kodeksu Cywilnego skład spadku obejmuje nie tylko prawa, ale także obowiązki majątkowe. Wyjątkiem są tutaj długi alimentacyjne wobec funduszu alimentacyjnego, które ulegają wygaśnięciu z chwilą śmierci na podstawie art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.
Kolejność dziedziczenia praw i obowiązków majątkowych
O tym, kto spłaca długi po śmierci dłużnika w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, decyduje kolejność dziedziczenia praw i obowiązków majątkowych. Jest ona określona w art. 931-935 Kodeksu Cywilnego i w zależności od wygląda następująco:
- Dzieci spadkodawcy (a w przypadku śmierci dziecka jego dzieci lub dalsi zstępni) oraz jego małżonek, otrzymujący nie mniej niż 1/4 całości spadku.
- Małżonek oraz żyjący rodzice spadkodawcy (przy braku dzieci zmarłego).
- Małżonek (pół spadku) oraz rodzeństwo spadkodawcy i zstępni rodzeństwa (w częściach równych przypada im udział każdego ze zmarłych rodziców).
- Dziadkowie spadkodawcy (przy braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa).
- Dzieci małżonka spadkodawcy (pasierbowie), których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.
Jeśli żaden z powyższych spadkobierców nie żyje, lub jeśli spadkodawca nie pozostawił żadnych krewnych, spadek przechodzi na Skarb Państwa. Jego dysponentem jest gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. W praktyce więc możliwe jest nawet dziedziczenie długów po dalszej rodzinie.
Czy warto spłacać długi po śmierci dłużnika?
Sens spłacania długów po śmierci dłużnika zawsze wyznacza potencjalna korzyść z majątku, który otrzymamy w spadku. Przed podjęciem decyzji o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza należy ustalić masę spadkową, w czym pomóc może sporządzenie wykazu inwentarza oraz spisu inwentarza. Ten pierwszy może zostać stworzony przez samych spadkobierców, ale istnieje wówczas możliwość pominięcia długów.
W razie dalszego pokrewieństwa lub wątpliwości co do interesów zmarłego, warto zwrócić się do komornika o przeprowadzenie spisu. Może on w naszym imieniu sprawdzić BIK czy ustalić zobowiązania wobec instytucji, które nam mogłyby tych informacji nie przekazać nawet po pokazaniu aktu zgonu.